Dodenminne

Een Dodenminne is een feestmaal om de doden te gedenken. Je kan dit doen onder vrienden; maar het kan net zo goed in gezinsverband met jonge kinderen. Iedereen die deelneemt moet een dode gedenken. Voor jonge kinderen is dat soms wat moeilijker omdat ze – hopelijk – nog niet teveel familieleden of vrienden kennen die overleden zijn. Maar met een fotoboek lukt het misschien wel om hen warm te maken voor een grootmoeder die ze nooit gekend hebben, maar die hen ongetwijfeld graag gezien zou hebben. En voor wie ze vast wel een mooie tekening kunnen maken.

Het hoeft natuurlijk geen familielid te zijn dat we gedenken. Een naamgenoot of een historische figuur naar wie we opkijken kan ook; als je maar een heel persoonlijke band met hem of haar kan leggen. Op een tafeltje kunnen we foto’s of voorwerpen die aan de overledenen hebben toebehoord verzamelen. Zo worden de overledenen tastbaar aanwezig. Iedereen heeft ook een lantaarn nodig. Een uitgeholde biet of pompoen (de strikt-orthodoxe Heidenen bliksemen me nu dood : een Amerikaanse pompoen, bah!) Of een lantaarn van papier. Eventueel ook bootjes knutselen.

Bij de viering hoort een feestmaaltijd. De kunst is om alle deelnemers te betrekken bij het bereiden van de maaltijd. Ook kinderen kunnen een gerechtje klaarmaken. Al dan niet met een beetje veel hulp van de ouders. Het belangrijkste is dat iedereen het gevoel heeft een echte inbreng gehad te hebben. Fruit snijden voor de fruitsla is al vanaf vrij jonge leeftijd haalbaar. (Echt hopeloze sukkels zoals ik, die kunnen nog altijd de tafel dekken). Als het kan, dan leg je een verband tussen de gerechten en de overledenen. Mijn moeder zaliger kon geweldig lekker soep koken. Mijn vader zaliger had altijd een brede keuze aan bieren in huis. Mijn vader kweekte prei en worteltjes in zijn moestuintje. Bij mijn grootvader aten we al wel eens konijn; hij kweekte die zelf. En Fons de spons, had zijn bijnaam verdiend door zijn grote liefde voor Moezelwijn, al waardeerde hij ook de biervoorraad van mijn vader ten zeerste. Een drinklied te zijner gedachtenis. Allemaal herinneringen die je kan ophalen bij de voorbereiding en tijdens de maaltijd. Uiteraard zetten we aan tafel een lege stoel voor de overledenen. De stoel kan versierd worden. Er wordt ook plaats gedekt voor de overledene. Van het eerste gerecht krijgt de overledene ook een kleine portie op hun bord.

Tijdens de maaltijd kan ieder om beurten een voorouder gedenken. Mijn vader was West-Vlaming, dus kan ik een liedje van Willem Vermandere zingen. Ik kan natuurlijk ook zijn pijp tonen. Of ik zou nog eens het verhaal kunnen vertellen van mijn overgrootvader die als hij zat was in ’t café op tafel ging staan en uitriep: “Ik ben socialist!”, tot ergernis van de pastoor en de baron. Voor de kinderen kan het volstaan dat ze hun tekening of ander knutselwerk laten zien en de naam zeggen van de overledene die ze gedenken. De ouders kunnen nog een woordje aanvullen. Hoe dan ook: voor iedere overledene heffen we de bekers en zeggen we: schol! Na de maaltijd offert iedereen iets in het vuur voor een overledene: een tekening, of een briefje met de naam van de overledene (de naam kan in runenschrift), of een gedicht in het vuur geofferd worden. Rook en gensters voeren de offers ten hemel. Daarna is het tijd voor een wandeling met lantaarns, bieten of pompoenen. Als je een waterloop in de buurt hebt, kan je eventueel ook één of meer papieren bootjes met een kaarsje voor de overleden te water laten. (Maar zorg dat je geen brand sticht en geen ambras krijgt met boswachters en met buren!) Het wateroppervlak vormt een toegang tot de dodenwereld. Het is een reisweg naar het dodenrijk.

RAAMWERK

Opstelling

De tafels staan gedekt.

Een bijzondere stoel/zetel is versierd en blijft leeg voor de overledenen.

• De lege stoel of zetel blijft leeg, voorbehouden aan de overledenen. De doden worden bij ons aan tafel uitgenodigd: ze eten mee, vieren mee, zijn de hele avond bij ons.

• Versiering:
  • We kiezen vaak voor planten die groen blijven in de winter (klimop, hulst, dennentakken, …). Die hebben als betekenis dat de doden niet dood zijn. Dat ze niet vergeten zijn, dat ze in ons voortleven, dat ze bij ons aanwezig zijn.
  • En/of we kiezen seizoensversiering uit de natuur: afgevallen herfstbladeren bijvoorbeeld. Deze symboliseren de dood/de doden.

De gasten zetten de gerechten die ze meegebracht hebben in de keuken en nemen plaats aan de tafel.

Drie grote kaarsen zwart / wit / rood staan op de haard.

• Deze drie kleuren zijn erg belangrijk. Op elk feest/bijeenkomst/ritueel moment hebben we kaarsen in deze drie kleuren, kaarsen die we plechtig en aandachtig ontsteken bij aanvang en doven bij afloop. Ik probeer kort op te sommen waarvoor ze symbool staan:

Zwart: Rood: Wit:

De dodenwereld de materiele (mensen-)wereld de godenwereld

Schoonheid kracht wijsheid

De handeling de wil het denken

Freyr/Freya Tyr/Thor Odin

Eventueel kan je zwart vervangen door donkerblauw of groen.; rood door oranje; wit door goud.

Dodenminne – voorgerecht

Ieder zorgt dat hij drank heeft voor de heildronk.

De gastheer spreekt een welkomstwoord.

De witte kaars van de voorouders wordt al brandend binnen gedragen en bij de lege stoel van de voorouders gezet.

• Dit is niet de witte kaars van de wit/rood/zwart-kaarsen, dit is een andere witte kaars: een grote witte kaars die symbool staat voor de voorouders. Als we bij een gelegenheid deze kaars aansteken, doen we dat om de voorouders uit te nodigen deel te nemen aan de avond, of om hen te laten weten dat we aan hen denken. Vaak wordt ander vuur of andere kaarsen met dit voorouder-vuur aangestoken. Dit vuur symboliseert de oerbron waaruit we voortkomen. We hebben alles aan onze voorouders te danken.

Drie gasten steken de drie kaarsen (de witte, rode en zwarte kaarsen) aan met het vuur van de voorouders (witte voorouder kaars).

De drie niveaus zijn nu aanwezig bij de stoel van de voorouder.

• Zwart: portefeuille, bord, bloem: het materiële, de schoonheid
• Rood: de hamer, werkhamer die mijn grootvader de wagenmaker voor mijn vader gemaakt heeft,
• Wit: de geestrijke drank in een bierbeker van mijn ouders, het spirituele: laten we drinken op de voorouders, dat we hun erfenis waardig mogen dragen en doorgeven

De soep wordt opgediend. De overledene krijgt de eerste schep soep in zijn bord.

De gastheer legt het verloop van de Dodenminne uit.

Ieder van de genodigden wordt gevraagd om tijdens de maaltijd een overledene te eren door kort iets over hem te vertellen. Eventueel aangevuld met een gedicht, een tekstje, een lied, een stukje muziek, … .

(Tip: gerechtjes bereiden die je aan een voorouder doen denken, bv een recept dat je van je grootmoeder kreeg, of een gerecht bereid zoals je vader dat het liefst at, of bij voorbeeld pasta eten om een overleden vriend met Italiaanse roots te gedenken…)

Na afloop toost iedereen telkens op de overledene.

Zielentocht

Allen nemen hun biet of lantaarn en steken hem aan met de kaars van de voorouders.

• Een wandeling maken met uitgeholde bieten met een kaars in is in deze streken een oud gebruik, Sint-Maarten of Sint Maartensfeest. Het is verwant met het uit de V.S. overgewaaide Halloween, waar pompoenen worden uitgehold.
• Waarom bieten? Gewoon omdat bieten in deze streken in deze tijd van het jaar geoogst worden. Tegenwoordig zijn bijna alle groenten en fruit het hele jaar door beschikbaar, maar dat was uiteraard niet altijd zo. Een streek- en seizoensgroente dus. En daarom gebruiken we nog steeds bieten.
• De uitgeholde bieten met kaars in symboliseren de zielen van de voorouders, die mee met ons op wandel gaan, om vruchtbaarheid in het land te brengen.

We wandelen in stilte door het bos.

Na de wandeling drinken we op het heil van de voorouders Zweedse warme wijntoestanden.

Dodenminne – hoofdgerecht

De broodjes en toespijs worden opgediend.

De genodigden gaan door met doden te eren

Vuuroffer

De gastheer neemt vuur van de kaars van de voorouders en gaat het vuur buiten in de tuin ontsteken.

• Een kampvuur, een vuurschaal, afhankelijk van de mogelijkheden. Als je geen tuin hebt, kan je uiteraard ook een briefje in het vuur van een kaars verbranden. Het gaat erom dat de naam van (of boodschap aan) de voorouders in het vuur geofferd wordt, omdat voor ons heidenen het vuur de verbinding is tussen de mensenwereld en de godenwereld. Offeren we iets in het vuur, dan komt dat bij de goden en de voorouders terecht.

Hij offert zijn briefje met de naam van een overledene in het vuur.

• Die voorouder weet dan dat we aan hem/haar denken. De meesten kiezen één overledene per dodenminne, en wijden die dodenminne speciaal aan die ene persoon. Je kan ook kiezen om meerdere namen op te schrijven. Als je graag nog iets aan de overledene kwijt wil, kan je een briefje of boodschap bij de naam schrijven.

Vervolgens gaan een voor een de anderen in groepjes van twee tot vijf naar buiten om hun briefje met de naam van een overledene te offeren.

Dodenminne – nagerecht

Tussendoor worden muzikale intermezzi gebracht.

Gezellig samenzijn