Symboliek

WAT IS EEN SYMBOOL?

Letterlijk betekent het woord ‘symbool’ teken, kenteken, herkenningsteken. Het is afgeleid van het Griekse ‘sumbolon’ of vertaald ‘het juiste deel’.

Wanneer een kleuter een huis, auto of boom tekent, dan zijn deze tekeningen niet enkel de waarneming van zijn leefwereldje maar zijn het evengoed symbolen van de dingen die zijn leventje vullen. Het zijn beelden die naast hun dagdagelijkse betekenis ook nog een specifieke bijbetekenis bezitten. Huis is niet alleen de bakstenen vorm maar symboliseert ook de geborgenheid van mama, papa, broertjes, zusjes, speelgoed, eten, bedje, enz …

Het symbool is dus een teken of voorstelling met een diepere betekenis die wij niet direct kunnen begrijpen of voorstellen.

De kleutertekening van nu zou overeenkomsten kunnen vertonen met de rotstekeningen van de Jonge IJstijd, zo een vijftigduizend jaar geleden. De tekeningen zijn niet enkel waarnemingsbeelden maar ook voorstellingsbeelden, Wellicht zijn de tekeningen niet enkel voorstellingen van het prooidier maar beelden ze ook een jacht uit, misschien zelfs zijn het verslagen van beroemde jachtpartijen of afbeeldingen van nog oudere legenden.

HOE ONTSTAAN SYMBOLEN?

De mensen leefden in nauwe verwantschap met de natuur en waren sterk afhankelijk van het klimaat. Ze beleefden letterlijk het groeien van de planten, het wisselen van de seizoenen, de loop van zon, maan en sterren. De mens kwam tot het besluit dat er grote machten aan het werk waren en dat hij hulp nodig had om deze machten gunstig te stemmen,. om de vruchtbaarheid over erf en akkers af te smeken, en om bescherming van huis en haard te vragen.

Om deze onzichtbare, magische machten zichtbaar te maken, gebruikte de mens symbolen.

Na de verovering door Kelten, Romeinen, Germanen en in de christelijke tijd werden vele symbolen van de oorspronkelijke bevolking door de opeenvolgende culturen overgenomen. Soms werd doelbewust de inhoud van het symbool gewijzigd om de macht te krijgen over het overwonnen volk.

Nemen we als voorbeeld de arend. In het heidendom stond de arend symbool voor kracht, verhevenheid. Het christendom nam het symbool over als een symbool van Christus’ triomf over de dood, zijn hemelvaart en verrijzenis.

De oorspronkelijke beelden, rituelen en mythen van onze Keltisch-Germaanse voorouders wortelen-in de tijdloze geschiedenis van de universele mens en zijn de uitdrukking van een welbepaalde levens- en wereldvisie.

De vormen van de symbolen en riten bleven meestal dezelfde maar de betekenis veranderde naargelang de culturele context, m.a.w. de ‘nomina’ (=namen) zijn veranderd, maar de ‘numina’ (=heilige krachten) zijn in wezen dezelfde gebleven.

WAAROM ZIJN SYMBOLEN BELANGRIJK IN HET HEIDENDOM?

In latere tijden waren er heidense denkers en intellectuelen ( denken we bv. aan de druïden) die de vele teksten van hun heidense religie moesten onthouden en doorgeven aan hun leerlingen of vertellen aan simpelere zielen. Symbolen waren hierbij een dankbare hulp.

Het was verboden deze heilige teksten op te schrijven, ze werden mondeling overgeleverd omdat het Goddelijke boven tijd en ruimte verheven is. De inhoud van de teksten moest aangepast kunnen worden aan het publiek (= de ruimte) en aan nieuwe situaties (= de tijd). Het heidendom was een levende religie.

Om deze twee redenen werden er veel beelden en symbolen gebruikt. De teksten werden in de vorm van mythen verhaald. Deze mythen hadden een poëtisch karakter en de symbolen riepen bij de bevolking tal van associaties op. Naargelang de kennis en de intelligentie krijgen de mythen een diepere betekenis.

De symbolen spraken de mensen het meest aan in de vorm van rituelen waarbij steeds dezelfde symbolische handelingen herhaald werden en aldus verbanden opgeroepen werden, Een voorbeeld: Aan het begin van de lente werden brandende wielen van stro de berghellingen afgerold. Het wiel. symboliseerde de zon die de winter overwint en het leven, de warmte en het licht terug naar de aarde brengt zodat planten konden groeien en de voedselvoorraad voor de winter kon aangevuld worden.